Pwt 31 - skąd Bóg wiedział, że Żydzi zgrzeszą?

Ten rozdział jest ciekawy. A nawet bardzo. Bóg bowiem mówi Izraelitom, że zgrzeszą. Więcej, on im to każe zapisać na piśmie, a pismo pilnie strzec, aby nie zapomnieli, że Bóg wie, że oni zgrzeszą. Bezczelny, nie? Sytuacja ta skłoniła mnie ku pochyleniu się nad tematem predestynacji i wolnej woli, tak że no, trochę filozofuję sobie w tym dzisiejszym rozdziale - mam nadzieję, że nie za bardzo i że z sensownymi wnioskami. A jak kogoś nie interesuje predestynacja, to zawsze może się dowiedzieć, ile Mojżesz miał lat, albo co Bóg w namiocie robił z Jozuem.

1 I jeszcze Mojżesz odezwał się tymi słowami do Izraela: 2 «Dziś mam już sto dwadzieścia lat.

Fju, no to dużo... To znaczy, że przy objawieniu na górze Synaj miał już około osiemdziesiąt.
Hm, no ale Aaron swoją drogą umarł też w podobnym wieku - sto dwadzieścia trzy lata miał, a umarł raczej niedługo przed Mojżeszem, już po owych czterdziestu latach na pustyni.

Nie mogę swobodnie chodzić. Pan mi powiedział: "Nie przejdziesz tego Jordanu". 3 Sam Pan, Bóg twój, przejdzie przed tobą; On wytępi te narody przed tobą, tak iż ty osiedlisz się w ich miejsce. A Jozue pójdzie przed tobą, jak mówił Pan. 4 Pan postąpi z nimi, jak postąpił z Sichonem i Ogiem, królami Amorytów, i z ich krajami, które zniszczył. 5 Wyda ich Pan tobie na łup, a ty uczynisz im według wszystkich poleceń, jakie ci dałem. 6 Bądź mężny i mocny, nie lękaj się, nie bój się ich, gdyż Pan, Bóg twój, idzie z tobą, nie opuści cię i nie porzuci».

7 Zawołał potem Mojżesz Jozuego i rzekł mu na oczach całego Izraela: «Bądź mężny i mocny, bo ty wkroczysz z tym narodem do ziemi, którą poprzysiągł Pan dać ich przodkom, i wprowadzisz ich w jej posiadanie. 8 Sam Pan, który pójdzie przed tobą, On będzie z tobą, nie opuści cię i nie porzuci. Nie lękaj się i nie drżyj!»

 O tym, że następcą Mojżesza ma być Jozue, Bóg mówił już w rozdziale Lb 27.

9 I napisał Mojżesz to Prawo, dał je kapłanom, synom Lewiego, noszącym Arkę Przymierza Pańskiego i wszystkim starszym Izraela.

Hm, "to Prawo" - tzn. treść tej księgi chyba, a konkretnie pewnie tą treść, która jako pochodząca z ust Mojżesza przewijała się przez większość rozdziałów. Najwyraźniej ona była pierwotnie zapisana przez Mojżesza, a dalszą narrację dopisał już ktoś inny. I to by się zgadzało, szczególnie gdy przypomnimy sobie, że w Pwt 1 przed pierwszą mową Mojżesza znajdują się aż trzy wstępy - tak jakby różni ludzie ubierali w ramy ten sam tekst.

10 I rozkazał im Mojżesz: «Po upływie siedmiu lat w roku darowania długów, w czasie Święta Namiotów, 11 gdy cały Izrael się zgromadzi, by oglądać oblicze Pana, Boga twego, na miejscu, które On sobie obierze, będziesz czytał to Prawo do uszu całego Izraela. 12 Zbierz cały naród: mężczyzn, kobiety i dzieci, i cudzoziemców, którzy są w twoich murach, aby słuchając uczyli się bać Pana, Boga waszego, i przestrzegać pilnie wszystkich słów tego Prawa. 13 Ich synowie, którzy Go jeszcze nie znają, będą słuchać i uczyć się bać Pana, Boga waszego, po wszystkie dni, jak długo żyć będzie w kraju, na przejęcie którego przechodzicie Jordan».

Raz na siedem lat to dość rzadko, przyznać to trzeba...

14 Pan rzekł do Mojżesza: «Oto zbliża się czas twojej śmierci. Zawołaj Jozuego i stawcie się w Namiocie Spotkania, abym dał mu swoje nakazy».

A więc i Jozue będzie mógł rozmawiać z Bogiem tak jak Mojżesz. Fajnie...

Mojżesz poszedł z Jozuem i stawili się w Namiocie Spotkania. 15 Pan ukazał się w Namiocie, w słupie obłoku. A słup obłoku stanął u wejścia do Namiotu.

Hm, w Namiocie, ale u wejścia... czyli chyba tak, że z zewnątrz przez dziurę można było ten obłok zobaczyć.

16 Pan rzekł do Mojżesza: «Oto ty spoczniesz z przodkami swymi, a lud ten powstanie, by uprawiać nierząd z bogami obcymi tego kraju, do którego wejdziecie. Mnie opuści i złamie przymierze, które z wami zawarłem. 17 W tym dniu gniew mój zapłonie przeciwko niemu, opuszczę go, skryję przed nim swe oblicze. Stanie się bliski zagłady i wiele nieszczęść, i klęsk zwali się na niego, tak iż powie wtedy: "Czyż nie dlatego, że nie ma u mnie mojego Boga, spotkały mnie te nieszczęścia?" 18 A Ja zakryję swe oblicze w tym dniu z powodu wszelkiego zła, które popełnił, zwracając się do obcych bogów».

A więc Bóg wie, że Izrael się odwróci. Hmm... no i to z kolei byłby argument na rzecz predestynacji... jednak.

Natomiast wcześniej w Biblii pojawiały się argumenty przeciw, na przykład fragment Pwt 11,26-28:

26 Widzicie, ja kładę dziś przed wami błogosławieństwo i przekleństwo. 27 Błogosławieństwo, jeśli usłuchacie poleceń Pana, waszego Boga, które ja wam dzisiaj daję - 28 przekleństwo, jeśli nie usłuchacie poleceń Pana, waszego Boga, jeśli odstąpicie od drogi, którą ja wam dzisiaj wskazuję, a pójdziecie za bogami obcymi, których nie znacie.

Jak to jest zatem możliwe, że mimo iż Bóg daje Izraelowi wybór, to i tak tylko jedna z tych dróg jest możliwa do zrealizowania?

Cóż, jedno tłumaczenie mówiłoby, że wolna wola człowieka jest możliwa do przewidzenia przez Boga i tak naprawdę cała ścieżka naszego życia jest z góry Bogu wiadoma. Problemem jednak staje się tutaj pytanie: kto podejmuje decyzje o przebiegu tej ścieżki i kiedy? Bo jeśli człowiek - to musiałby on podjąć te decyzje jeszcze zanim Bóg je poznał, a to by znaczyło, że życie człowieka zostało już raz przeżyte, decyzje podjęte, a teraz jest tylko niejako odtworzeniem tamtejszych decyzji. Bez sensu w sumie. A jeśli Bóg - no to nie są to decyzje człowieka.

Na szczęście można to wyjaśnić prościej. Zauważmy, że Bóg powiedział, iż Izrael się odwróci - ale nie powiedział przecież, kiedy. Może odwróci się jutro, może za 5000 lat. Jeśli rzucamy monetą bardzo dużą ilość razy, to nawet gdy parę razy pod rząd wypada orzeł, w końcu może wypaść reszka. I choć możemy sobie wyobrazić sytuację, gdy ktoś wyrzuci 5000 orłów, jest to bardzo nieprawdopodobne. I tak samo nieprawdopodobne jest, aby przez 5000 lat Izrael był wierny Bogu. Gdy czas dąży do nieskończoności, prawdopodobieństwo dąży do jedności - stąd zatem być może ta pewność Boga.

Cóż, jest jeszcze trzecie wyjaśnienie, po części spójne z tym drugim - ale o nim za chwilę.

19 «Zapiszcie teraz sobie ten oto hymn. Naucz go Izraelitów, włóż im go w usta, aby pieśń ta była dla Mnie świadkiem przeciwko synom Izraela. 20 Gdy zaprowadzę ich do ziemi, którą poprzysiągłem ich przodkom, opływającej w mleko i miód, będą jedli do syta, utyją, potem zwrócą się do obcych bogów i służyć im będą, a Mną wzgardzą i złamią przymierze ze Mną.

21 Lecz gdy zwalą się na nich liczne nieszczęścia i klęski, ta pieśń świadczyć będzie przeciw nim, gdyż usta ich potomstwa jej nie zapomną. Ja bowiem znam już dziś ich zamysły, którymi się kierują, zanim wprowadzę ich do ziemi, którą im poprzysiągłem».

O, i to jest rzecz bardzo ważna. Bóg mówi, że zna dziś zamysły, którymi Izraelici się kierują. Nie ich przyszłe decyzje, ale teraźniejsze zamysły, których konsekwencją będą decyzje. To pozwala nam domyślać się, że zdolność Boga do przewidywania ludzkich zachować polega raczej na doskonałej znajomości jego natury, skłonności, a nie na uprzednim zaplanowaniu sobie wszystkich ludzkich decyzji. Nawiązując więc do tego, co napisałem wyżej - to jakby się zastanawiać, czy na 5000 rzutów monetą wypadnie reszka, wiedząc, że strona monety z reszką jest lżejsza. Może i jest to duże uproszczenie, człowiek to istota złożona w końcu, jednak moim zdaniem tak to mniej więcej wygląda.

22 Mojżesz napisał tę pieśń w owym dniu i nauczył jej Izraelitów.

A treść tej pieśni będzie w następnym rozdziale, nawiasem mówiąc.

23 Pan dał taki rozkaz Jozuemu, synowi Nuna: «Bądź mężny i mocny, gdyż ty zaprowadzisz Izraelitów do ziemi, którą im poprzysiągłem, a Ja będę z tobą».

Hm, no te słowa Boga są do złudzenia podobne do tego, co powiedział Jozuemu Mojżesz w wersecie 7. "Mężny i mocny" - ciekawe, czy słowa te powtarzają się tu dlatego, że Jozuemu brakowało tych cech?

24 Gdy Mojżesz zakończył całkowicie pisanie tego Prawa w księdze, 25 rozkazał lewitom noszącym Arkę Przymierza Pańskiego: 26 «Weźcie tę Księgę Prawa i połóżcie ją obok Arki Przymierza Pana, Boga waszego, a niech tam będzie przeciwko wam jako świadek. 27 Ja bowiem znam wasz upór i twardy kark. Oto jak długo żyję z wami, opornie postępowaliście względem Pana. Cóż dopiero po mojej śmierci?»

Hm, no właśnie. Trzeba przyznać, że przewidywanie przyszłości w takiej sytuacji to nie jest zbyt trudna robota. Choć z drugiej strony to trochę dziwne uczucie musi być, kiedy ktoś komuś przewiduje przyszłość w ten sposób. I jeszcze ta księga... hm, a może ta właśnie sytuacja miała niejako ustrzec Izraelitów przed grzechem, a przynajmniej oddalić go w czasie? No bo po takich słowach Izraelici mogliby być Bogu posłuszni niejako po to, aby udowodnić Mu, że się mylił - aby uratować swój honor. I choć Bóg się nie mylił, bo historia Izraela jaka jest dalej, to w Biblii możemy przeczytać, to możliwe, iż ten właśnie efekt właśnie przedłużył okres dobrobytu Izraela o paręset lat. I pewnie o to właśnie Bogu chodziło. To ma sens, nie?

28 «Zbierzcie u mnie wszystkich starszych z waszych pokoleń i zwierzchników, abym powiedział do ich uszu te słowa i wezwał przeciw nim niebo i ziemię na świadków. 29 Ponieważ wiem, że po mojej śmierci na pewno w przyszłości sprzeniewierzycie się i odstąpicie od drogi, którą wam przykazałem. Dosięgnie was nieszczęście, gdy czynić będziecie to, co jest złe w oczach Pana, gniewając Go czynami rąk waszych». 30 Potem wygłosił Mojżesz do uszu całej społeczności Izraela wszystkie słowa tej pieśni:

 Ale słowa tej pieśni stanowią już kolejny rozdział Księgi Powtórzonego Prawa.