1Sm 6 - kłopotliwa Arka Przymierza

Dzisiejszy rozdział opisuje nam konsternację Filistynów, którzy po przejęciu od Izraela Arki Przymierza doświadczać zaczęli dotkliwych plag. Ostatecznie postanawiają oni okazać poniekąd skruchę i oddać Arkę w ręce Izraelitów. Okazuje się jednak, że to jeszcze nie koniec kłopotów...

1 Przez siedem miesięcy Arka Pańska znajdowała się w ziemi filistyńskiej. 2 Potem zwołali Filistyni kapłanów i wieszczbiarzy mówiąc im: «Co robić z Arką Pańską? Wskażcie nam, w jaki sposób odeślemy ją na miejsce?»

Bardzo dziwnie brzmi to tłumaczenie, gdy Filistyni mówią o "Arce Pańskiej", tak jakby uznawali Jahwe za swojego pana. W oryginale jest oczywiście "Arka Jahwe".

3 Odpowiedzieli: «Jeśli macie odesłać Arkę Boga izraelskiego, nie odsyłajcie jej z niczym. Koniecznie trzeba dołączyć do niej dar pokutny. Wtedy wyzdrowiejecie i dowiecie się, dlaczego nie odstępuje od was Jego ręka». 4 Zapytali się: «Jakiż dar mamy złożyć?» Odpowiedzieli: «Według liczby władców filistyńskich pięć guzów złotych i pięć myszy złotych, ta sama bowiem plaga dotknęła was, jak i waszych władców. 5 Sporządźcie podobizny guzów i podobizny myszy, które niszczą kraj, a oddajcie cześć Bogu Izraela; może odejmie rękę swą od was, od bogów waszych i od waszego kraju. 6 Dlaczego upieracie się w sercach waszych tak, jak upierali się Egipcjanie i faraon? Czy nie pozwolili im odejść dopiero wtedy, gdy ich [Pan] ukarał? 7 Teraz więc weźcie i przygotujcie nowy wóz i dwie mleczne krowy, które nie miały na sobie jarzma, zaprzęgnijcie krowy do wozów, cielęta od nich odprowadzicie do obory. 8 Weźmiecie potem Arkę Pańską i umieścicie ją na wozie, a wyroby ze złota, które oddać macie jako dar pokutny, umieścicie w skrzynce obok niej i tak poślecie ją w drogę. 9 Zwrócicie jednak uwagę na to: jeżeli skieruje się ona do swego kraju, to jest do Bet-Szemesz, wiedzcie, że to On sprowadził na nas nieszczęście, a jeśli nie, to będziemy wiedzieli, że nie Jego ręka nas dotknęła, a to, co się stało, było przypadkiem».

Zdziwiło mnie tutaj, że Arka miała pójść do Bet-Szemesz, skoro przecież świątynia do tej pory znajdowała się w Szilo - a jedno i drugie to nazwy miast. Najsensowniejsze wyjaśnienie byłoby takie, że Bet-Szemesz było najbliższym Filistynom izraelskim miastem.

Zaś co do owych złotych guzów i myszy - widać tutaj analogię do miedzianego węża na pustyni. To i to było de facto "rzeźbą plagi".

10 Ludzie uczynili w ten sposób: wzięli dwie mleczne krowy i zaprzęgli je do wozu. Cielęta od nich zatrzymali w oborze.

W sumie nie wiem, po co tutaj była ta wzmianka o cielętach - taki nic nie znaczący szczegół raczej to jest.

11 Arkę Pańską umieścili na wozie, a także skrzynkę ze złotymi myszami i z podobiznami swoich guzów.

Jak to genialnie brzmi - podobizny swoich guzów. Jakby ktoś do owej podobizny specjalnie pozował. A co najzabawniejsze - nie można wykluczyć, że tak nie było.

O, ale jeszcze zabawniej tłumaczy to Biblia Gdańska: "podobieństwa zadnic swoich". Chociaż myślę, że tutaj jednak tłumacze nie oddali właściwego sensu zdania.

12 Krowy poszły prostą drogą w kierunku Bet-Szemesz, a idąc tą samą drogą i rycząc nie zbaczały ani w prawo, ani w lewo. Filistyńscy władcy zaś szli za nimi aż do granic Bet-Szemesz. 

13 W Bet-Szemesz na równinie odbywały się żniwa pszenicy. Podniósłszy oczy żniwiarze dostrzegli Arkę i uradowali się jej widokiem. 14 Wóz dotarł na pole Jozuego z Bet-Szemesz i tam się zatrzymał. Leżał tam wielki kamień. Wóz drewniany porąbano, a krowy złożono Panu na ofiarę całopalną.

Zapewne ów kamień potraktowali jako ołtarz. Chociaż pewności nie ma.

15 Lewici zdjęli z wozu Arkę Pańską i znajdującą się razem skrzynkę, w której ułożone były złote przedmioty: ułożyli je na wielkim kamieniu. Ludzie z Bet-Szemesz dokonali całopalenia i złożyli w tym dniu ofiary Panu. 16 Pięciu władców filistyńskich zobaczywszy to wszystko, jeszcze tego samego dnia powróciło do Ekronu.

A ta sytuacja skojarzyła mi się z pewnym kompletnie niebiblijnym cytatem:

Chyba już pójdę, nie? Co tu będę tak sam siedział...

Idźmy dalej:

17 Guzy złożone przez Filistynów, jako dar pokutny dla Pana, są następujące: jeden za Aszdod, jeden za Gazę, jeden za Aszkelon, jeden za Gat, jeden za Ekron. 18 Prócz tego były złote myszy według liczby miejscowości filistyńskich, podlegających pięciu władcom, tak z miast umocnionych, jak i z miejscowości otwartych. Świadectwem na to [wszystko] jest wielki kamień, na którym postawiono Arkę Pańską. Istnieje on aż do dnia dzisiejszego na polu Jozuego z Bet-Szemesz.

Hm, ciekawe, czy owo "dzisiejszego" jest aktualne jeszcze do dzisiaj. Ale hmm - jeśli nie trafiła go przypadkiem żadna muzułmańska bomba, to chyba powinien jeszcze tam stać.

Swoją drogą: widać, że autor księgi poważnie podchodzi do sprawy, skoro tak dokładnie wymienia liczbę złotych myszy i zwraca uwagę na ów kamień. Jak na owe czasy, chyba nie mógł zrobić nic więcej, by uwiarygodnić swoje słowa.

19 Synowie Jechoniasza nie uczestniczyli jednak w radości, jaka była udziałem ludzi z Bet-Szemesz, gdy przyszli zobaczyć Arkę Pańską. Dlatego zabił On siedemdziesięciu ludzi spośród nich.

Jak sam przypis w BT mówi, to zdanie w hebrajskiej wersji brzmi:

I zabił ludzi z Bet-Szemesz, bo zobaczyli Arkę Pana. Zabił pięćdziesiąt tysięcy siedemdziesięciu.

Tak też mniej więcej wygląda ono w innych przekładach, jednak tłumacze BT postanowili napisać "siedemdziesięciu", bo tak przekłada to Septuaginta, z niewiadomego powodu. No, drugi powód może być taki, że jednak śmierć 70 ludzi jest mniej kontrowersyjna niż 50 070.

Nim jednak zechcemy potępiać tłumaczy BT za tą decyzję, zauważmy, że Septuaginta wspomina o synach Jechoniasza, którzy w ogóle nie występują w pozostałych przekładach. To zaś pozwala sądzić, że owa zmiana z 50 tysięcy na 70 nie było cenzurą jakichś nadgorliwych tłumaczy, ale być może faktycznie istniały rękopisy hebrajskie, w których była mowa o synach Jechoniasza i liczbie 70 ludzi. I być może to właśnie one były oryginalne.

Lud zasmucił się, ponieważ Pan dotknął ich wielką plagą. 20 Mówili więc mieszkańcy Bet-Szemesz: «Któż zdoła stanąć przed obliczem Pana, przed tym Bogiem świętym? Do kogo uda się On od nas?»

Hm, ale ta wypowiedź z kolei działa na korzyść wersji z 50 tysiącami zabitych - mimo wszystko śmierć 70 ludzi nazwać można tragedią, katastrofą, ale "wielka plaga" bardziej pasuje do 50 000 ofiar. Retoryczne pytanie o to, kto zdoła stanąć przed Jego obliczem, również wygląda jak owoc jakiegoś poważniejszego wydarzenia.

21 Wysłali więc posłów do Kiriat-Jearim z zawiadomieniem: «Filistyni oddali Arkę Pańską. Przybywajcie i weźcie ją do siebie».

Czyli wygląda na to, że sami Izraelici również nie wiedzą, co z ową Arką począć. I tu znowu pytanie: czy problem ten miałby miejsce, gdyby nie zaszło nic nadzwyczajnego? Normalnie mieszkańcy Bet-Szemesz powinni po prostu cieszyć się z zaszczytu goszczenia Arki u siebie i nie odsyłaliby jej do innych. A skoro chcą ją odesłać, to widocznie mają powód - na przykład taki jak śmierć 50 tysięcy ludzi i strach o własne życie.

Problem jest w zasadzie prosty do zrozumienia: Bóg w danym Mojżeszowi prawie napisał, jak chce, aby postępować z Jego Arką, czyli de facto Jego tronem. Ale skoro lewici nie dbali o to dostatecznie dobrze, i nawet Heli, ostatni sprawiedliwy spośród nich, ignorował egoistyczne postępowanie swoich synów, Bóg miał ich dość. Ale czy oznacza to, że woli towarzystwo ludzi na jeszcze niższym poziomie, tzn. Filistynów albo zwyczajnych Izraelitów? No nadal nie - to, że Bóg miał dość tych, którzy byli Jemu bliżsi i znali Jego wolę, wcale nie oznacza, że nagle będzie akceptował wady i ignorancję ludzi, którzy od początku byli Jemu dalecy.

Lewici byli pośrednikami między Bogiem a ludźmi - tymi, którzy utrzymywali stabilność. I ich nienaganność była de facto w interesie całego narodu - na ich barkach spoczywała odpowiedzialność za kraj i te zasady zostały jasno ustalone na początku. Skoro zaś doszło do tego, że przywódcy duchowi upadli, to oni są odpowiedzialni za śmierć tych wszystkich ludzi, zarówno po stronie Filistynów, jak i Izraela.

Chociaż tak naprawdę bezpośrednia przyczyna, jak czytamy, była prozaiczna - po prostu Bóg nie chciał, aby zwykli ludzie patrzyli na Jego Arkę - ona miała stać w miejscu ukrytym, zaś kurtyna nad tym miejscem miała się rozedrzeć dopiero w momencie śmierci Chrystusa. Nakaz był wyraźny, a skoro ktoś to ignorował, no to co miał w takiej sytuacji zrobić Bóg?

Biorąc więc pod uwagę cały kontekst Starego Testamentu, wersja z 50 070 zabitych wydaje się bardziej prawdopodobna, niż ta z 70 synami Jechoniasza. Aczkolwiek, jak to z Biblią czasami bywa: pewności nie mamy.