Rdz 41 - Józef spekuluje na rynku zboża

Wszystko zaczyna się od tego, że faraon miał sen. Hm, a może nie? Może zaczęło się już wcześniej? Tak czy inaczej, za sprawą owego snu oraz paru "zbiegów okoliczności" Józef staje przed faraonem, aby sen ów mu objaśnić. Gdy zaś objaśnia, faraon ustanawia go zarządcą całego Egiptu, sobie zostawiając jedynie "godność królewską". Trzeba przyznać, że to bardzo pokorna postawa jak na faraona, którzy byli wszak uważani za bogów (chociaż nie wiem, czy wszyscy). Tak czy inaczej, dzięki Bożemu darowi objaśniania snów, Józef otrzymuje ogromną władzę oraz wiedzę, która pozwala mu efektywnie spekulować na rynku.

1 W dwa lata później faraon miał sen. [Śniło mu się, że] stał nad Nilem.2 I oto z Nilu wyszło siedem krów pięknych i tłustych, które zaczęły się paść wśród sitowia. 3 Ale oto siedem innych krów wyszło z Nilu, brzydkich i chudych, które stanęły obok tamtych nad brzegiem Nilu. 4 Te brzydkie i chude krowy pożarły siedem owych krów pięknych i tłustych. Faraon przebudził się. 5 A kiedy znów zasnął, miał drugi sen. Przyśniło mu się siedem kłosów wyrastających z jednej łodygi, zdrowych i pięknych. 6 A oto po nich wyrosło siedem kłosów pustych i zniszczonych wiatrem wschodnim. 7 I te puste kłosy pochłonęły owych siedem kłosów zdrowych i pełnych. Potem faraon przebudził się. Był to tylko sen.

No i w tym przypadku zaniepokojenie faraona da się zrozumieć, bo dwukrotne powtórzenie tego samego motywu na różnych przykładach raczej w snach się nie zdarza. Sam bym się zaniepokoił...

8 Rano faraon, zaniepokojony, rozkazał wezwać wszystkich wróżbitów egipskich oraz wszystkich mędrców i opowiedział im, co mu się śniło. Nie było jednak nikogo, kto by umiał wytłumaczyć faraonowi te sny. 9 Wtedy przełożony podczaszych rzekł do faraona: «Dzisiaj wyznam moje grzechy. 10 Faraon, rozgniewawszy się na swego sługę oddał mnie, a ze mną i przełożonego piekarzy pod straż do domu przełożonego dworzan. 11 I wtedy mieliśmy obaj jednej nocy sen, on inny a ja inny. 12 A był tam z nami pewien młody Hebrajczyk, sługa przełożonego dworzan. Opowiedzieliśmy mu, a on wytłumaczył nam nasze sny, tłumacząc sen każdego z nas. 13 I stało się tak, jak nam je wytłumaczył: mnie przywrócił [faraon] na mój urząd, a jego powiesił».

Nie rozumiem, dlaczego ów przełożony mówił o wyznawaniu grzechów. Przecież w tym, że Józef wytłumaczył mu jego sen, nie było nic złego. No, chyba że faraon nakazywał informować go zawsze o tego typu rzeczach... ale to byłoby dziwne.

14 Wtedy faraon kazał wezwać Józefa. Wyprowadzono go więc pospiesznie z lochu, a on, ogoliwszy się oraz zmieniwszy szaty, przyszedł do faraona. 15 Faraon rzekł do Józefa: «Miałem sen, którego nikt nie umie wytłumaczyć. Ja zaś słyszałem, jak mówiono o tobie, że skoro usłyszysz sen, zaraz go wytłumaczysz». 16 Józef tak odpowiedział faraonowi: «Nie ja, lecz Bóg da pomyślną odpowiedź tobie, o faraonie».

Znowu widać pewność Józefa odnośnie jego daru. Jest pewien, że Bóg da mu odpowiedź, choć przecież teoretycznie mógłby nie dać.

17 Faraon zaczął więc opowiadać Józefowi: «Śniło mi się, że stałem nad brzegiem Nilu. 18 I nagle z Nilu wyszło siedem krów tłustych i pięknych, które zaczęły się paść wśród sitowia. 19 A oto siedem krów innych wyszło za nimi, chudych i tak brzydkich, że podobnie brzydkich nie widziałem w całym Egipcie. 20 Krowy chude i brzydkie pożarły owych siedem krów pierwszych, tłustych. 21 Gdy te znalazły się w ich brzuchach, nie było wcale znać, że tam weszły; te, które je pożarły, były nadal tak samo chude jak poprzednio. I ocknąłem się.

Opis snu włożony w usta faraona jest nieco bardziej szczegółowy, niż ten, który opowiedziany został na początku przez narratora. Zastanawiam się, z czego to wynika.

22 A potem zobaczyłem we śnie siedem kłosów wyrastających z jednej łodygi, zdrowych i pięknych. 23 Lecz oto siedem kłosów zeschniętych, pustych, zniszczonych wiatrem wschodnim wyrosło po nich. 24 I te puste kłosy pochłonęły owych siedem kłosów pięknych. A gdy to opowiedziałem wróżbitom, żaden nie potrafił mi wytłumaczyć». 25 Józef rzekł do faraona: «Sen twój, o faraonie, jest jeden.

Biblia Warszawska tłumaczy ten fragment: "Sny faraona oznaczają jedno i to samo". To tłumaczenie chyba lepiej oddaje sens wypowiedzi, jednak wygląda na to, że w oryginale mowa była o jednym śnie, tyle, że najwyraźniej w przenośni.

To, co Bóg zamierza uczynić, zapowiedział tobie, faraonie. 26 Siedem krów pięknych - to siedem lat, i siedem kłosów pięknych - to też siedem lat; jest to bowiem sen jeden.

W tym momencie jednak nawet w Biblii Warszawskiej jest napisane "jeden sen". A więc najwyraźniej tak Józef powiedział.

27 Siedem zaś krów chudych i brzydkich, które wyszły za tamtymi, i siedem kłosów pustych i zniszczonych wiatrem wschodnim - to też siedem lat - głodu. 28 To, o czym mówię faraonowi, Bóg uczyni tak, jak pokazał faraonowi. 29 Bo nadejdzie siedem lat obfitości wielkiej w całym Egipcie. 30 A po nich nastanie siedem lat głodu; i pójdzie w niepamięć cała ta obfitość w Egipcie, gdy głód będzie niszczył kraj. 31 Nie będą już wiedzieli o obfitości w tym kraju wskutek głodu, który potem nadejdzie, bo będzie to głód bardzo ciężki. 32 Ponieważ ten sen powtórzył się dwukrotnie, faraonie, Bóg to już postanowił i Bóg niebawem to uczyni.

A więc gdyby sen powtórzył się tylko raz, mogłoby to świadczyć o tym, że Bóg jest w stanie zmienić swoje postanowienie? Oznaczałoby to, że im więcej razy Bóg coś powtarza, tym jest to pewniejsze.

33 Teraz więc niech faraon upatrzy sobie kogoś roztropnego i mądrego i ustanowi go zarządcą Egiptu.

Czyżby to była sugestia, iż faraon nie jest dość roztropny i mądry, aby przygotować się na nadchodzący głód?

34 Niech faraon tak ustanowi nadzorców, by zebrać piątą część urodzajów w Egipcie podczas siedmiu lat obfitości. 35 Niechaj oni nagromadzą wszelką żywność podczas tych lat pomyślnych, które nadejdą. Niechaj gromadzą zboże do rozporządzenia faraona jako zaopatrzenie dla miast i niechaj go strzegą. 36 A będzie ta żywność zachowana dla kraju na siedem lat głodu, które nastaną w Egipcie. Tak więc nie wyginie [ludność] tego kraju z głodu». 37 Słowa te podobały się faraonowi i wszystkim jego dworzanom.

To oznacza, że jednak nie obraził się za ową sugestię, o której wspomniałem.

38 Rzekł więc faraon do swych dworzan: «Czyż będziemy mogli znaleźć podobnego mu człowieka, który miałby tak jak on ducha Bożego?» 39 A potem faraon rzekł do Józefa: «Skoro Bóg dał ci poznać to wszystko, nie ma nikogo, kto by ci dorównał rozsądkiem i mądrością! 40 Ty zatem będziesz nad moim dworem i twoim rozkazom będzie posłuszny cały mój naród. Jedynie godnością królewską będę cię przewyższał». 41 I powiedział faraon Józefowi: «Oto ustanawiam cię rządcą całego Egiptu!» 42 Po czym faraon zdjął swój pierścień z palca i włożył go na palec Józefa, i kazał go oblec w szatę z najczystszego lnu, a potem zawiesił mu na szyi złoty łańcuch.

Teoretycznie gdyby ktoś był bardzo sprytny, mógłby samemu wymyślić sobie takie wyjaśnienie tego snu. Nim by się ktoś zorientował, że wyjaśnienie się nie sprawdziło, on jako zarządca Egiptu mógłby się nieźle obłowić i uciec, zwłaszcza że był obcokrajowcem.

Można by więc posądzać faraona o łatwowierność, gdyby nie fakt, iż Józef to nie był jakiś tam gość z ulicy, ale to podczaszy zaświadczył o jego zdolnościach. A więc gdyby nie historia z podczaszym i kucharzem, Józef do faraona pewnie by nie trafił, a gdyby już, to tamten by mu nie uwierzył. Z tej perspektywy patrząc, można uznać całą tą historię - zaczynając od kucharza i podczaszego, a może nawet od samego osadzenia w więzieniu - za niezwykle wyrafinowany Boży plan.

43 I kazał go obwozić na drugim swym wozie, a wołano przed nim: «Abrek!»

Co znaczy "Abrek", tego do końca nie wiadomo. Niektórzy domyślają się, że coś jak "uwaga!".

Faraon ustanawiając Józefa rządcą całego Egiptu, 44 rzekł do niego: «Ja jestem faraonem, ale bez twej zgody nikt nie ośmieli się czegokolwiek przedsięwziąć w całym kraju egipskim», 45 i nadał Józefowi imię Safnat Paneach.

W BT mamy odnośnie tego imienia przypis: "Safnat Paneach" - różnie wyjaśniane - zawsze w związku z pojęciem "życie". Wlg: "Zbawca świata".

Zaś co do faraona: trzeba przyznać, że miał w sobie sporo pokory, skoro dał Józefowi aż tak dużą władzę.

Dał mu też za żonę Asenat, córkę kapłana z On, imieniem Poti Fera. I tak stał się Józef rządcą Egiptu. 46 Józef miał lat trzydzieści, gdy stanął przed faraonem, królem egipskim.

Chodzi zapewne o owo pierwsze stanięcie, wtedy gdy wyjaśnił sen. A zatem w niewoli i w więzieniu przebywał przez trzynaście lat.

Józef wyszedłszy od faraona objeżdżał cały kraj. 47 I gdy ziemia rodziła przez siedem lat w wielkiej obfitości, 48 gromadził wszelką żywność w tych siedmiu latach [urodzaju], które nastały w Egipcie, i składał ją w miastach; w każdym mieście gromadził żywność z pól okolicznych. 49 Nagromadził więc Józef tyle zboża, ile jest piasku morskiego; takie mnóstwo, że już przestano mierzyć, bo nie można było zmierzyć.

To porównanie do piasku jest zapewne hiperbolizacją, w końcu skoro przestano mierzyć, to nie wiedziano, ile tego było dokładnie, a tym bardziej nie dało się tego porównać z ilością piasku.

Z drugiej jednak strony, może to świadczyć o tym, że matematyka w Egipcie aż tak dobrze rozwinięta nie była. W końcu aby zmierzyć ilość zboża, wystarczy wyliczyć objętości spichlerzy i dodać je do siebie. Aż tak bardzo trudne to to nie jest, może tyle, że kłopotliwe. Problem w tym, że gdy ilość zboża nie była zmierzona, to trudno było przewidzieć, czy starczy go na siedem lat.

Zastanawiam się tylko, czy Józef owo zboże uczciwie skupował, czy zabierał ludziom przemocą...

50 A zanim nastały lata głodu, urodzili się Józefowi dwaj synowie; urodziła ich Asenat, córka kapłana z On, który miał imię Poti Fera. 51 Józef dał swemu synowi pierworodnemu imię Manasses. [Mówił bowiem:] «Dał mi Bóg zapomnieć o całym mym utrapieniu i o domu ojca mojego». 52 A drugiego nazwał Efraim, [mówiąc]: «Uczynił mnie Bóg płodnym w kraju mojej niedoli».

Imiona jak zwykle wiążą się fonetycznie z tym, co mówił Józef podczas ich nadawania.

53 Kiedy minęło siedem lat urodzaju w Egipcie, 54 nadeszło siedem lat głodu, jak to zapowiedział Józef. A gdy nastał głód we wszystkich krajach, w całym Egipcie była żywność. 55 Ale kiedy i w Egipcie głód zaczął się dawać we znaki, ludność domagała się chleba od faraona. Wtedy faraon mówił do wszystkich Egipcjan: «Udajcie się do Józefa i, co on wam powie, czyńcie». 56 Gdy był głód na całej ziemi, Józef otwierał wszystkie [spichlerze], w których było [zboże], i sprzedawał zboże Egipcjanom, w miarę jak w Egipcie głód stawał się coraz większy. 57 Ze wszystkich krajów ludzie przybywali do Egiptu, by kupować zboże od Józefa, gdyż głód po całej ziemi się wzmagał.

Typowa spekulacja rynkowa, tyle, że pozbawiona ryzyka, bo z gwarancją powodzenia od Boga. Warto zwrócić uwagę, że ludzie kupowali zboże od Józefa, nie od faraona. Czy to znaczy, że to Józef był jego właścicielem i do jego kieszeni szły profity?

W sumie ciężko stwierdzić, bo równie dobrze mogli kupować od Józefa jako od handlowca, który handluje towarem kogoś innego, a więc faraona. Jednak z drugiej strony, skoro faraon ludzi odsyłał do Józefa, to może faktycznie zboże było Józefowe?

Tak czy inaczej, Józefa możemy bez wahania nazwać pierwszym biblijnym spekulantem.

Wszystkim tym, którzy spekulacje na rynku uważają za coś bardzo złego, radzę przyjrzeć się bliżej historii Józefa. Czy skup zboża był w tym przypadku czymś złym? (zakładamy, że był to jednak skup, nie kradzież). Przecież gdyby nie to, mało przewidywalni Egipcjanie poumieraliby podczas głodu. Czy można nazwać zysk Józefa czymś nieuczciwym?

Na koniec zaś podaję linka do ciekawej strony, gdzie mowa jest o odkryciach archeologicznych, które mogą być śladami po Józefie, dodającymi wiarygodności przekazom biblijnym: link.